Adıyaman’ a 63 Km uzaklıkta olan Gölbaşı İlçesi, Doğu Akdeniz ve Güneydoğu
Anadolu’yu, Doğu Anadolu’ya bağlayan Gaziantep-Malatya karayolu ile
Adana-Malatya demiryolu yönünde yer almaktadır. Gölbaşı gölünün güneybatısına
kurulmuş olan ilçenin, Doğusunda Malatya’nın Doğanşehir İlçesi ile Adıyaman’ın
Tut İlçesi, batısında Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Çağlayancerit İlçeleri,
kuzeyinde Kahramanmaraş’ın Nurhak İlçesi, güneyinde Adıyaman’ın Besni İlçesi yer
almaktadır.
Gölbaşı ilçe merkezinin yeri, önceleri boş bir arazi iken
1934 yılında demir yolunun geçmesiyle bir yerleşim merkezi haline gelmeye
başlamıştır. Civar İl ve İlçelerden başlayan göçler sonucu 1954 yılında Besni
İlçesine bağlı bir köy olmuş, 1958 yılında da ilçe durumuna getirilmiştir.
Gölbaşı, gösterdiği hızlı gelişme seyri ile Adıyaman’ın büyük ilçelerinden biri
durumuna gelmiştir.
Gölbaşı ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği
866,8 m. yüzölçümü 784 km. karedir. En yüksek dağı 2500 m. yüksekliğindeki Akdağ
olup, bunu Meydan ve Boruk dağları izlemektedir. Engebeli bir arazi yapısına
sahip olan Gölbaşı ilçe sınırları içerisinden Göksu çayı geçmektedir. Ayrıca bir
birleriyle bağlantılı Gölbaşı, Azaplı ve İnekli gölleri mevcuttur.
Gölbaşı'nın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Geçici Köy
koruculuğu, halı kursları, esnaflık ilçenin istihdam alanlarındandır. İlçedeki
Kömür İşletmesi, tekstil atölyesi, küçük sanayi ve benzer işyerleri istihdam
sahalarıdır. İlçede kurulu büyük fabrika, sanayi tesisi yada işletme
bulunmamaktadır.
İlçede sanayi kuruluşu olarak Kömür İşletmesi, Tekstil
İşletmesi, Un Fabrikası, Yem Fabrikası, Poşet Fabrikası ve Tavuk Çiftliği gibi
işletmeler bulunmaktadır
Gölbaşında tarihi yapı olarak, Harmanlı Kasabası
Göksu üzerindeki Paşa Köprüsü, Köristan (Yaylacık) Köyü'ne 16 km.uzaklıktaki
Göksu üzerindeki Vicne Köprüsü ve Altınlı Köprüsü bulunmaktadır. Bunlardan
Altınlı Köprünün yapım tarihi kesin olarak bilinmemelktedir. Bu köprü üç kemerli
olup, taşları harç kullanılmadan sıkıştırma suretiyle yapılmıştır. Köprü
ayaklarında sulara karşı korunmak amacıyla koni şeklinde mahmuzlar yapılmıştır.
Ayrıca Nasırlı Köyü'nde, köyün ilk kuruluş yeri olan Mendede'de bir höyük
(Mendede Höyüğü) bulunmaktadır. Kız Kapan'da su sarnıçları, basamaklarla çıkılan
mağaralar bulunmaktadır. Çevrede çok sayıda cam, ok demirleri, çanak ve çömlek
kalıntılarına rastlanmıştır. Köyün güneyinde 2 km. uzaklıkta ”Çardak” veya
“Gölün Başı Mağarası” adı verilen yerdeki mağarada, öküz başı rölyefi
bulunmaktadır. Buraya “Musa Gediği” mevkii de denilmektedir. Ayrıca, köyün
kuzeyinde “Kırk Bayır” denilen yerdeki mağaralarda mezarlara rastlanmıştır.
Gölbaşı, Belören'de tarihî kalıntılar bakımından zengin bir yerleşim
merkezidir. Köyün 6 km. kadar batısında eski yerleşim yeri olan “ Heyik” mevkii
bulunmaktadır. Buranın tarihi bir şehir olduğu , dükkan olması muhtemel
kalıntılardan, yine buradaki mezar kalıntılarından anlaşılmaktadır.Taşlar doğal
halindedir.Belören'in kuzeyinde 5 km. uzaklıktaki etrafı surlarla çevrili
Keykubat Kalesi bulunmaktadır. Kale, Roma harcı ile yapılmıştır. Yine Belören'in
Beldenin güneyine 5 km. uzaklıkta, “Kent” denilen yerde taş mimari parçalar ile
mezar kalıntıları bulunmaktadır. Belören'in güneyinde, 2 km.uzaklıkta “Peri Önü”
mevkiinde de bir höyük vardır. Buranın da eski bir yerleşim yeri olduğu
bilinmektedir. Ayrıca Gölbaşı’nın kuzeyinde yer alan Çataltepe köyündeki
“Köristan” veya “Kölisten”, denilen yerde dağın üzerindeki kalıntının ne olduğu
kesinlik kazanamamıştır. Bu kalıntıların yel değirmeni veya bir kiliseye ait
olduğu söylenmektedir.
Çataltepe Köyü'nün güneybatısında Kara Mağara
denilen doğal mağaranın üzerinde 1 m. çapında ve 2 metre derinliğinde tahıl
saklama veya şarap kuyuları olduğu söylenen kalıntılarla karşılaşılmıştır.
Ayrıca burada kilise ve ev kalıntıları bulunmaktadır. Bunlar da burasa bir
yerleşim olduğunu açıkça göstermektedir. Bunun yanında Belören'in 4 km.
uzaklığında 4 küçük mağaradan oluşan küçük kaya, 1,5 km. uzaklığında İllez Kani,
Kaba Öğüt denilen ören yerleri ile Höyük mevkii ve Tilki Kalası bulunmaktadır.
Burada çok sayıda mimari taşlara, keramiklere ve sarnıçlara rastlanmıştır. Beş
Tepe Mevkiindeki bulunan mağarada, nişlere ve Roma harcına benzer harçla
yapılmış kalıntılara rastlanmıştır. Bu bölgede yapılacak arkeolojik
araştırmaların, karanlıkta kalmış bazı noktaları aydınlatacağı da
açıktır.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Paşa Köprüsü,
Köristan (Yaylacık) Köyü'ne 16 km.uzaklıktaki Göksu üzerindeki Vicne Köprüsü ve
Altınlı Köprüsü bulunmaktadır.
|